Ветерници

Словенци, Германци и Австријци сакаат да градат ветерници во источна Македонија

пишува: ИВАН БОЈАЏИСКИ

Жител на нашиот главен град прашува штипјанец што има ново во Штип. „Па, дува многу силен ветер“, рекол штипјанецот. „Ама, јас те прашав што е ново“, рекол скопјанецот и продолжил по својот пат.

Тоа дека во Штип има ветер и не е некоја новост. Но, ако во минатото ветерот бил синоним за непријатна клима во градот под Исарот, денес ветерот е тој кој во него привлекува светски бизнисмени кои трагаат по еколошки чиста, обновлива, вечна енергија. Во последните дваесетина дена, ветерот во Штип „додува“ бизнисмени од Словенија, Германија и Австрија. Тие се распрашуваа за тоа дали во градот и во неговата поблиска околина има ветер, дали се вршени мерења на неговата силина и константност, какви се законските можности нивните компании, на определени локации да постават мерни инструменти, а потоа и да добијат концесии за поставување ветерници за производство на струја. Странците беа кај градоначалникот Панде Сарев и кај бизнисменот Ристе Љуботенски, доктор по екологија, човек кој пред десетина години ги изврши првите мерења на енергијата на ветерот, кој тврди дека за најмногу три години ќе ја ја изгради првата вистинска ветерница за производство на струја. Странците не криеја дека поседуваат сателитски слики кои им укажале дека источниот дел на Македонија е едно од најповолните подрачја во Европа во однос на присуството на ветерот, дека неговата енергија е значајна за производство на струја и правење големи пари од тоа.

ИМПРЕСИОНИРАНОСТ Данило Дураковиќ, менаџер на словенечката фирма „Комита“, ни потврди дека неговата компанија е подготвена, во инсталирањето ветерници во ветровитите подрачја во државава да вложи 150 милиони евра. „Татко ми беше офицер во поранешната армија и службуваше во Штип. Јас сум роден во овој град, но подоцна моето семејство се исели од Македонија. Мене во потсвеста ми останаа сеќавањата за ветерот во Штип, а кога ветерот стана интересен за производство на струја се сетив на тој факт и еве ме пак во родниот град. Се надевам дека со својот капитал нашата фирма ќе дојде на овие простори“, ни изјави Дураковиќ. Тој не криеше дека енергијата е клучното прашање на векот што го живееме и дека многу компании би сакале да го вложат слободниот капитал во енергетскиот сектор како мошне исплатлив бизнис. Тил Келпе, менаџер на “Бундесвербанд Винденергие“ од Хамбург, Германија, потврди дека нивен тим наскоро ќе дојде во Штип, зашто регионот, од аспект на ветерот имал голем потенцијал и, како таков, им бил мошне надежен од аспект на нивната заинтересираност за ширење на бизнисот во секторот на обновливата енергија.

Интересот на странците за енергијата на ветерот е производ на две сознајни нешта: прво, дека живееме во век на големата потрага по нови енергетски ресурси, битка која се води на сите делови од Земјината топка и второ, дека источниот дел од државата е можното ново елдорадо за бизнисмените кои гледаат со децении однапред, за оние „ што прават пари“ кои имаа(т) нос да ги насетат новите можности за големи профити, но и за државата да го супституира традиционалното производство на струја кое го имаме сега, чии ресурси не се обновливи, а уште помалу еколошки. На пројавениот интерес на странските бизнисмени (нашите, како и секогаш, доцнат) влијае и фактот дека од идната година Република Македонија ќе може да смета на претпристапните фондови од Европската унија, при што најголем дел од нив ќе бидат наменети за секторот енергетика, со акцент на „зелената“, односно еколошки чиста, обновлива енергија.

ОГРОМЕН ПОТЕНЦИЈАЛ Кон средината на минатата деценија, во период од три години, д-р Ристе Љуботенски, изврши мерења на присуството, силината и константноста на ветерот на повеќе локации во источна Македонија. Овие мерења му биле неопходни за утврдување на можностите за економската исплатливост на силината на ветерот во производството на електрична енергија. „Тригодишните мерења покажаа дека во источна Македонија постојат сите услови за производство на струја преку искористување на енергијата на ветерот. И пред десет години пресметките покажуваа висока исплатливост на инвестициите. Денес технологијата на производство на централите на ветер е на многу повисоко ниво, бидејќи се употребуваат нови легури во производството на самите ветерници, што значително придонесува за зголемена ефикасност во преобразбата на енергијата на ветерот во електрична енергија. Тоа значи дека денес, од секој аспект, секоја инвестиција во оваа смисла е длабоко оправдана. Ова уште повеќе што светот создаде технологија за значително поефикасно складирање на струјата добиена од ветерот. Всушност, според моите истражувања и анализи, нашава држава има потенцијал со користење на енергијата на ветерот да добие 4.000 мегавати електрична енергија, што е за 6,5 пати повеќе од моќноста на РЕК ’Битола‘“, вели Љуботенски.

Според Љуботенски, Овчеполието, Штипско, потегот Неготино-Радовишко (регионот околу Конче), Ѓуриште кај Свети Николе, Пробиштипско, Виничко, Плачковичкиот терен, Осоговските Планини се најветровитите места во Македонија. Тој тврди дека на овој потег може да се изгради цело море од ветерници кои значително би го подобриле билансот на производство на електрична енергија од домашно потекло. „Пред десет години, кога ги завршив мерењата, со компанија од Данска, најпозната во производството на ветерници за добивање електрична енергија, постигнав договор за инвестирање во овој сектор. Но, тогаш во нашава држава не постоеше законска можност за приватни инвестиции во производството на струја. Ветерниците требаше да се постават во Штипско, но целиот процес се одложи се' до денес. Ќе бидам упорен и по најмногу три години ќе го реализирам овој свој сон“, вели Љуботенски. Тој е цврсто решен во близина на својата винарска визба, која е лоцирана шест километри од Штип на патот кон Радовиш, да инсталира ветерница со јачина од 250 киловат-часови, во што ќе инвестира половина милион евра. Ќе има доволно струја за својот капацитет, но и пазарен вишок. Вели дека инвестициите во ветерници се скапи, дека започуваат да се враќаат по десетина години, но нивното одржување понатаму не бара никакви пари, а овозможува високи профити.

БОРБА ЗА ЛОКАЦИИ Штипскиот градоначалник Панде Сарев вели дека странските бизнисмени кои биле кај него настојувале на секој начин да дојдат до повеќе податоци за ветерот во Македонија. „Тие самите рекоа дека сателитските снимки кои ги анализирале им го покажале патот кон Македонија и Штип како централна дестинација. Тврдеа дека плачковичкиот дел, Овчеполието и Штипско, просторот над рудникот ’Бучим‘ кај Радовиш, Ѓуриште кај Свети Николе имале неверојатно големи предиспозиции за производство на струја од ветерот. Од нас побараа да им дадеме локации на кои би поставиле инструменти за мерење на јачината и брзината на ветерот. Словенецот Дураковиќ рече дека тие би сакале да потрошат две години во мерењето на капацитетот на ветерот. Дека ветерот станува значаен фактор на енергетски план говори и фактот што ЕЛЕМ, пред една година, постави свои мерни инструменти во атарот на потплачковичкото село Шашаварлија“, потенцира Сарев.

Љуботенски, пак, тврди дека нашиот проблем што приватниот бизнис не вложува во овој сегмент лежи во фактот што државата се' уште нема административен капацитет за такво нешто. „Во рамките на ЕЛЕМ треба да има посебен оддел на кој единствена работата ќе му е да ги создава административните, законски предуслови за производство на ваков вид енергија. Тоа што државата треба да изгради стратегија воопшто не значи дека во неа ќе нема место за приватната иницијатива. Македонија има силна пропаганда за привлекување странски инвестиции, но странците главно купуваат готови фабрики или други објекти од разни деловни области. Мудроста е во тоа да се привлечат инвеститори кои би вложиле капитал во нови објекти. Енергетскиот сектор, можностите на земјата во моментално најбараната - еколошки чиста и обновлива енергија - широко ја отвора вратата за домашни и за странски инвеститори“, смета Љуботенски.

И „БУЧИМ“ ЗАИНТЕРЕСИРАН Во рудникот за бакар „Бучим“ сериозно се разгледува можноста за сопствени инвестиции во инсталирање ветерници. На такво нешто ги мотивира фактот што рудникот е во семејството на квалификувани (големи) потрошувачи на струја со што таа за нив станува мошне скапа. „До мај годинава цената на струјата во цената на готовиот производ учествуваше со 19,5 проценти. Откако се донесе уредбата која не' обврза 55 отсто од струјата да ја обезбедуваме од увоз, уделот на електричната енергија во цената на готовиот производ се зголеми на 30 проценти. Од Нова година целата струја ќе мора да ја набавуваме од увоз, по што струјата во цената на готовиот производ ќе учествува со преголеми 35 проценти. Во Германија еден мегават струја компаниите го плаќаат 60, а кај нас тој чини 80 евра. Поради тоа нашите намери сами да си обезбедиме струја која ќе ни ги намали трошоците на производството се мошне сериозни и во таа смисла веќе имавме некои контакти за вложување поголеми средства во ветерници“, вели Николајчо Николов, заменик-генерален директор во рудникот.

Германското искуство со ветерниците е најдобро

„Германија најдобро ја користи енергијата на ветерот која во вкупното производство на струја учествува со приближно 30 проценти. Австрија, Данска, Холандија, Шпанија се отидени многу напред во користењето на енергетските можности на ветерот. Во Германија, последниве години, во самата архитектура на зградите, се инсталираат мали, бесшумни ветерници од десет киловати кои обезбедуваат автономија во снабдувањето со струја. Во Јапонија, во куќите се вградуваат мали централи на ветер со елипси од само 50 сантиметри. Тие се планираат во проектите на зградите. Тоа е голема „мода“ во земјата на изгрејсонцето. Ние имаме одлични предуслови за примена на такви решенија“, смета Љуботенски.

Трка да се искористи ветерот во Штип

Претставници од пет европски држави барале одобренија од општината за поставување ветерници

Иван Бојаџиски

Штип - Светски бизнисмени, претставници на компании кои вложуваат во новите енергетски можности, го опседнаа Штип. Во градот под Исарот тие доаѓаат на крилјата од ветерот, поттикнати од неговите големи енергетски можности. При средбите со градското раководство сите странци говорат дека сателитските снимки им покажале дека Штип и околината се европски подрачја во кои вреди да се инвестира во ветерници. Тие само го потврдиле фактот дека на ова подрачје ветерот е константен, што е негова најголема вредност за тој да се стави во функција на производство на електрична енергија.

Градоначалникот на Штип, Панде Сарев, вели дека досега кај нив дошле претставници од пет европски држави. Сите тие барале општината ургентно да им даде одобрение за поставување ветерници.

„Порано од нас се бараше терен за поставување мерни инструменти со кои ќе се констатирало присуството и константноста на ветерот. Сега директно се бара поставување ветерници. Тој факт говори дека тие, од повеќе свои извори, добиле сигурни сигнали дека на штипскиот простор може да се прави профитабилен бизнис преку користење на постојаната енергија на ветерот.

- Кај нас дојдоа компанијата „Комита“ од Словенија, потоа СЕБА и СКК од Германија, компании од Шпанија и од Австрија. Сите се подготвени да инвестираат големи пари и на нашава општина да и' плаќаат надомест од еден процент од цената по која ќе ја продаваат струјата. Некои од нив бараат терени веднаш, зашто имале можности една ветерница да постават само за една недела“, вели Сарев.

Ристе Љуботенски, експерт по екологија, пред 13 години прв почна да ја мери енергијата на ветерот во овие краишта. Според него, овој енергетски извор е светски тренд. Љуботенски тврди дека секоја инвестиција се исплатува под услов инвеститорот да е подготвен извесно време да чека на првите профити.

„Влогот во ветерници не е мал. За производство на еден киловат струја од ветер мора да се вложи 1.000 евра. Во ветерница од 250 киловати потребно е вложување од 250.000 евра, а во ветерница која би произведувала еден мегават - еден милион евра. Инвестицијата се враќа по најмалку седум години, но она што е најважно за овој процес е фактот дека одржувањето на ветерниците е речиси бесплатно. Или за одржување на една ветерница годишно се вложува сто долари“, објаснува Љуботенски. Тој е цврсто решен првата ветерница од 250 киловати да ја изгради во близина на својата винарска визба „Имако вино“ на шестиот километар покрај патот Штип-Радовиш.

Штипско и Овчеполието, Плачковичкиот регион и просторот околу Конче, се подрачја на кои дуваат најповолни ветрови за производство на електрична енергија. Градоначалникот Сарев вели дека посети на Штип најавиле уште три компании од три европски земји. Сите тие биле заинтересирани за новата штипска и македонска енергетска можност -ветерот. Најави за инвестирање во овој бизнис доаѓаат и од домашни фирми, меѓу нив и од самиот Штип, но тие од градоначалникот побарале да не бидат објавувани нивните имиња.