Технички Речник

70.  ПУЛПИТУМ  – (види амвон или аналој) Певница, од каде се чита Светото Евангелие   

71.  РОЗЕТА  – Кружен орнамент во форма на цвет, кружен простор со декоративен испуст од изрезбана камена плоча, тркалезен прозор со различни украси.   [1]

72. РОТОНДА  – Мала градба (Црква) со кружна основа, со купола.

73.  СВОД  – (види апсида или калота или kупола) Конструктивен дел изѕидан по крива линија над една просторија, со потпирач на нејзините ѕидови; може да биде полузаоблен,  заоблен, крстест итд.   [1] 

74.  СЕПТУМ  – Септумска ограда, или колонада во наосот ги раздвојува зоните на централниот брод (патеката на Господ Исус Христос) од северниот и јужниот [ кораб  en.wikipedia.org/wiki/Aisle#Architecture ] (животната патека на жената и мажот)   (лат.: septum)   [1] [2]

75.  СИМБОЛИ  – Символи, метафори со преносно значење за изразување на Христијанските идеи и доблести чија цел е доближување до или објаснување на Православната есхатологија [1] , кои во раноХристијанството се посилно застапени во орнаментиката на сите видови Христијанска уметност, од архитектурата, преку фрескосликарството ,  мозаиците и резбата, па се до писанијата [1]   (коине.: συμβάλλω - придонесува до, доведува до)   [1] [2] [3] [4] [5]

Геометриски Символи   [1] [2]    

-        Крст  + Симбол на човековата егзистенција, на победата на Животот над смртта, симболика на Распетието, Воскресението и Вознесението на Господ Исус Христос со  што се отвори повторно Небесата за човекот

-        Квадрат  – Земната плоча

-        Круг  – Царството Небесно

-        Пелта  – Орнамент со полукружни крлушки (борова шишарка); изгрејсонце, бројни изгрејсонца, Воскресение

-        Плетенка  – Живот, јаже на животот, чест мотив на меанадар во раноХристијанската Црква [1]

-        Ромб  – Симболично порта за повторно раѓање, женскиот принцип на раѓањето

-        Свастика  – Тетраграматон, Симболична претстава на за вечното сонце, стар симбол на на вечното сончево патување

Вегетабилни символи      

-        Бршлен  – Живот

-        Винова лоза  – Живот

-        Крстовидна листеста розета  – Рај

-        Лилјан  – Господ Исус Христос, стебло на животот во Рајот

-        Стебло на животот  – Рај

-        Цвет  – розета, Рај

Фигурални символи на животни [1]

-        Гулаб  – Љубов

-        Гулабица  – Духот Божји кој лебди над водите, душа на праведникот

-        Елен  – Разгранети рогови, дрво на животот;плодност, растење и повторен живот; зооморфен симбол на душата на верникот; брзина и скокови; повик, Господ Исус Христос ги призива душите

-        Зајак  – Плодност, непрекинлива обнова на животот

-        Јагне  – Слика на Господ Исус Христос невина непорочна жртва

-        Квачка со пилиња  – Раскрилената Ранохристијанска Црква на своите Верници

-        Кошута, срна - Душа, невина душа

-        Паун  – Сончевиот круг симбол на бесмртноста; опашот ѕвездено небо. Неподмитлива душа и човековата психичка двојност. Јавачка птица, со стотина очи, симбол на вечно блаженство и средба на душата со Бог лице влице

-        Лав  – Помазаникот Божји, Сонце, Правда и моќ - Господ Исус Христос

-        Орел  – Вознесение, кралство, духовно обновуваање...

-        Феникс  – Нескршлива желба за преживување, Воскресение, победа на Животот над смртта; предзнак на сончевата светлина

-        воден коњ-хипопотам  – бехемот, демонот на водите

-        змија  - подземен зол демон, ѓавол

-        јарец - ѓавол, сатана, демон, грешник

-        скорпија - смрт, поретко користен симбол

Морски психопомпи

-        Делфин  – земни води, Господ Исус Христос Спасител

-        Риба  – земни води, Господ Исус Христос Спасител, Христијанските души

Фигурални символи, предмети

-        Арка  – Небесен свод

-        Кантарос  – Извор, стебло на Животот

-        Котва  – Душа, стабилизирање на душата на Христијанинот

-        Канелиран столб  – Искачување кон Небото   [1] [2]       

-        Канелура  – Надолжни жлебови, канали со полукружен профил. Симболика на канали по кои патуваат Христијанските души кон небесните води, по најдиректна аналогија со апсидалната ниша како најголем, централен канал.

76.  СИМЕТРИЧНА СЛИКА  – Според Стариот Завет, книгата на постанокот, Господ наредил: Нека има Свод среде Водата и тој да разделува вода од вода! Така Бог ја одвои водата од под Сводот, од водата над Сводот. Тоа биле значи основните елементи од античкиот и потоа раноХристијанскиот Космос. Според тоа верување, се што се наоѓа долу под сводот: земјата, морињата, океаните итн., претставува копија, симетрична слика на горниот, Небесен Свет, со единствена разлика: долу постои смртниот живот, а горе Вечниот Живот.

77.  СИНТРОНОИ  – (nave stacidia) Горно место; Полукружни степенасто оформени заеднички седишта, лево и десно од Светата Трпеза т.е. презвитериумот - во апсидите кај певниците. (коине: συνϑρονοι – заеднички седишта)   [1] [2]

78.  СКЕВОФИЛАКИОН  – Име за Ѓакониконот, просторија за чување на Свештеничките одежди (облеки). (коине: ςκευοφιλακιον - место, просторија за чување)

79.  СОЛЕА  – Средишен простор на храмот лоциран под централното кубе.  (коине: σολυμ солум – Престол) место во Храмот каде има право да седи великодостојник, кај раноХристијанските базилики тука бил сместен и хорот, тогаш солеата имала исто како и кај презвитериумот ниска ограда со плочи или како што денес е ограден Олтарот во римоКатоличките Цркви со [1] балустри била поткрената за една скала во наосот   [1] [2]        

90.  ТЕСЕРА  – Мозаична камена или стаклена коцка   [1] [2] [3]

91.  ТЕСТУДО  – Кај базиликата свововидниот покрив над централниот кораб. [1] [2] кој кај трансептот преминува во крстовиден свод  потоа се јавуваат и арки на сводот кои се задржуваат кај западноевропските Црковни градби и истите подоцна се изведуваат со декоративни ребра во различни форми по сводот [1], типизирајќи повеќе ралични видови на заподноевропски сводови како разгранети (лепеза), ѕвездасти, ребрасти, мрежасти, палмовидни или (ќелијски)кристални сводови , сите карактеристични за по романичниот период  т.е.  карактеристични за готиката и ренесансата   [1]   (лат.: testudo - желка)

92. ТЕТРАКОНХОС  – Централен тип на раноХристијанска градба, комбинација во планот на квадрат со широки полукружни апсиди, на секоја страна од наосот; Градба составена од четири конхи, се јавува во втората половина на 5 век, симболизира соединување на кругот на сверата со секоја страна од наосот, т.е. спој на Небото и земјата. Од тука потекнува и идејата за „Впишан Крст во Правоаголен План„ Во 6. век западната конха се отстранува, поради негативното својство на западот - страната каде сонцето „умира„ и од каде што доаѓа ноќната темнина, така и се појавува Триконхосот.   [1] [2] [3] [4]                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

93.  ТИМПАНОН  – (види пелта или лунета ) Вдлабнато или само врамено полукружно поле над врата и прозор,  кое обично е украсено со рељеф, мозаик или фреска.  (коине: τύμπανον )   [1] [2] [3] [4]

94.  ТИСИАСТИРИОН  – исто што и Трпеза. (коине: ϑυσιαστήριον )

95.  ТРАВЕЈ  – Основна просторна единица на Црква со правоаголна или квадратна форма, секција која ја формираат попречни греди , пр. Трокорабна Црква е составена од  централен брод и два странични травеи или бочни кораби. Ова е име и за сводното поле кое е омеѓено со лонгитудинални и трансверзални куполи.

96.  ТРАНЗЕНА  – Перфорирано украсена правоаголна камена плоча, монтирана воглавно на прозорците или во олтарните прегради.   [1]

97.  ТРАНСЕПТ  – Страничен, попречен брод на Црква положен под прав агол по надолжниот брод, кој на основата на базиликалниот Храм му дава изглед на Крст; Попречен кораб во Базилика, оформен со отворањето на ѕидовите на ѓаконикот северно и проскомидијата јужно од презвитериумот, со идеја за оформување на крстовиден базиликален план.   [1]

98.  ТРИБЕЛОН  – (види и портал) Троделен влез, премин од нартексот во централниот кораб или во наосот на еднокорабните Цркви; конструкција од три арки носени врз две колони (симболика на Света Троица).   [1] [2]

99.  ТРИБУНА  – (види амвон или аналој или бема ) Трибина, пулпитум, апсидална трибина со поткрената платформа. Апсидалната платформа е повисока од подот на презвитеријалната бема, со идејата за искачување на Христијаните кон Светлината (ad lucem)   [1]

 111.   ХРАМ  – Црква, Црковна градба за Богослужение. постојат два основни вида на Црковни градби првиот е базиликален, (правоаголен план) типичен за ранохристијанскиот период, а вториот e типичен за средновизантискиот период (централен план) односно Цркви со централен план кои може да бидат во основа (впишан крст во квадрат quincunx) крстообразни или кружни (конхални, ротондални).

Потоа просторно Црквите (најчесто базиликалните) се делат попречно: на едно или трокорабни градби т.е. еднобродни или тробродни.

Црквите се делат и според хиерархија и функција, односно катедрална или епископска-соборна, католикон или манастирска, пештерна или анахоретска, парохиска или градска(селска, маалска) и параклис или помала-помошна Црква.   

Естетски најголем акцент во Православниот Храм е ставен на внатрешното устројство (од подот па се до кубето ), но и на надворешноста, која е едноставна и е резултат на внатрешните сводови и апсиди, кои се и основа за скалесто оформените кровови и калкани, чија симболика (и внатрешно но повеќе надворешно) е скалесто искачување кон Царството Небесно. ѕидоите се најчесто во техника од клесан камен, украсени со геометриски орнаменти од керамопластика, истите можат да бидат изведени во  повеќе техники.    

(етимолошки има две претпоставки: првата од храна т.е. од прото-словенски хранимй – заштитува, чува [1] - xranimŭ guard ), и втората од црковно-словенски  хоромъ - хор